Wilde peen, Daucus carota
Wilde peen
Daucus carota
ENG: WILD CARROT, BIRD’S NEST, QUEENS ANNE’S LACE
FR: CAROTTE SAUVAGECHÉNOPODE BLANC
DUI: MÖHRE
FAMILIE: Schermbloemen of Apiaceae
Ook in deze familie: Zevenblad (Aegopodium podagraria) en gewone berenklauw (Heracleum sphondylium).
BESCHRIJVING:
tweejarige plant
bladvorm is twee tot drievoudig geveerd, met een gave bladrand
behaarde, geribde stengel
witte schermbloem die bloeit in de maanden juni-september
bloem heeft vaak in het midden van de bloem een zwart puntje
bloemen sluiten in als een soort ‘vogelnestje’ waarbij de zaden naar binnen in worden ‘geduwd’ en zo rijpen.
onderaan de bloemen zijn omwindselblaadjes, die als een soort kraag onderaan de bloeiwijze groeien
wilde peen heeft tussen 1e en 2e jaar een vlezige wortel die naar de gekende wortel smaakt en ruikt
EETBARE DELEN
Blad, vrucht, bloem en wortel
INHOUDSSTOFFEN
O.a. Carotenoïden (Vitamine A), etherische olie (in de zaden) en suikers.
ECOLOGIE: WAAR TE VINDEN
Zeer algemeen voorkomend in België en Nederland. Te vinden op graslanden, dijken, duinen,… Is een absolute pioniersplant. Minder te vinden in de Kempen en Ardennen. Vaak ingezaaid in bloem- en weidemengsels.
Veld vol wilde peen (Daucus carota), dit is geen zeldzaam voorval, vaak groeien ze met velen samen.
SMAAK
Wortel-achtig in alle delen, zowel wortel, bloem als blad en zaden, die het sterkste aroma hebben.
ALGEMEEN
De wilde peen is de oerwortel, de moeder van waaruit alle gekleurde wortels uit voortkomen die nu in de winkel liggen en intussen al duizenden jaren gecultiveerd worden. De zachte inhoudsstoffen die er in het wild in voorkomen, zijn door selectie meer naar voor gekomen en zijn zichtbaar in de paarse, rode, gele en oranje kleuren die te vinden zijn in de gecultiveerde wortels die we allen kennen. Op die manier is het niet altijd slecht geweest om te gaan cultiveren. Op die manier verkregen we zachte, zoetere smaken. Eens je de wilde peen leert kennen, zie je hem plots overal groeien. Het is een zeer algemeen voorkomende plant die oorspronkelijk uit Iran-Afghanistan komt, van waaruit het de wereld is rondgegaan. Momenteel kom je hem in alle gematigde klimaten tegen, tot zelfs Australië en Noord-Amerika waar ze graslanden domineert en ze zelfs onder de categorie ‘invasieve’ planten komt te staan, omdat ze sneller en beter groeit dan inheemse planten, waardoor deze de ruimte niet meer krijgen om zich voort te planten. De wortel bevat 32.000 genen, wat meer is dan een mens, wat toch opmerkelijk is.De wilde peen is een tweejarige plant, waarbij ook bij deze plant de wortel tussen beide jaren wordt geoogst. Hoewel voornamelijk de wortel bij ons culinair bekend is, zijn de bladeren eveneens eetbaar.
De wortels worden als sinds oudsher gebruikt om culinaire en cosmetische redenen en kennen ook een gebruik in de volksgeneeskunde. Vergeet zeker ook niet de zaden: deze hebben het meest intense aroma. Zaden van de (wilde) peen zijn al even lang in gebruik door hun uiterst intense aroma, veroorzaakt door etherische oliën.
We overlopen even de levenscyclus van wilde peen:
Jaar 1
Zaad kiemt en groeit doorheen het jaar, zonder bloemen of zaad aan te maken, en steekt zijn energie in de winter ondergronds, het ideale moment om de wortel te oogsten.
Jaar 2
Uit de wortel duwt de plant zijn energie in de lente naar boven, en ontwikkelt bloemen, zaad, om dan uiteindelijk zijn energie door te geven aan toekomstige generaties. De wortel sterft dan ook af.
IN DE KEUKEN
De wortel oogst je dus best tussen het eerste en tweede jaar en liefst in losse grond, wat niet altijd even gemakkelijk is. Verwacht je niet aan lange wortels, maar eerder een kluster van kleinere wortels, die veel moeite hebben gedaan om door de grond te boren. Met een beetje geluk krijg je mooie lange wortels, en dan is het kwestie van ze fijn te snijden, of even te koken vooraleer ze in gebruik te nemen. Wortels zijn duidelijk vezeliger dan de gecultiveerde wortels die we kennen, en snijd je op die manier best in kleine stukjes. In de winter blijven steeds enkele blaadjes aan de bovenkant over, waardoor het gemakkelijk te vinden en oogsten is.
De bovengrondse delen kan je vanaf de lente oogsten. Het jonge blad, de bloemen, maar voornamelijk de zaden zijn interessant om te gebruiken in de keuken.
Zaden geven een heel sterk aroma, en kan je als bouillon gebruiken, even opbakken, rauw verwerken in salades,…
LOOKALIKES !!!! GIFTIGE EN DODELIJKE !!!
Gezien deze plant in de familie van de schermbloemen zit, leer je ze best kennen aan de hand van de botanische kenmerken, waarbij als laatste aan de wortel kan geroken worden, om dan van te proeven. Indien er geen wortel aroma of wortelgeur vrijkomt, gelieve deze plant dan onmiddellijk uit te spuwen. In deze familie bevinden zich namelijk enkele gevaarlijke soorten (zoals gevlekte scheerling) die een gelijkaardig uiterlijk hebben.
Enkel vergissing mogelijk, als je de bovenstaande stappen niet overloopt. Kijk naar de bloem, het zwarte puntje, het kraagje onder de bloem, de sluitende bloemen bij zaadvorming en als laatste geur- en smaaktest. Het zijn allemaal essentiële zaken om de wilde peen te onderscheiden van andere soorten.
Gevlekte scheerling (Conium maculatum) ZEER GIFTIG EN DODELIJK
Gevlekte scheerling (Conium maculatum) is zoals de naam al weggeeft gevlekt, en wordt tot 2,5 m groot en kan je heel vaak terugvinden in de middenberm van autostrades. Deze heeft geen wortelgeur- en aroma, een holle stengel en een kervel-achtiger blad, meer dan de wilde peen. Deze soort is niet echt algemeen voorkomend.
Dolle kervel (Chaerophyllum temulum) ZEER GIFTIG EN DODELIJK
Dolle kervel (Chaerophyllum temulum) is een veel voorkomende plant, eveneens uit de familie van de schermbloemen. Is paars rood gevlekt, en kan eveneens paars-achtige bladeren hebben, wat een voldoende indicatie is om deze links te laten liggen.
VARIA
RECEPTEN
